Print deze pagina

Wat te doen met die emoties?

Angst, verdriet, boosheid, wanhoop; het zijn menselijke emoties die iedereen kent. Ook mensen met dementie. Door de dementie komen gevoelens echter sneller boven water of zijn heftiger. Hoe ga je daar als mantelzorger mee om en wat doe je met je eigen gevoelens?

Na het eerste slechtnieuwsgesprek belanden mensen met dementie en hun mantelzorgers in een emotionele achtbaan. Allerlei gevoelens komen voorbij: boosheid en verdriet over de situatie, angst voor wat gaat komen, wanhoop als het allemaal te veel wordt en berusting als acceptatie mogelijk is.

Doorgaan zoals altijd

Trudie Luijk is casemanager in de Kop van Noord-Holland. Tijdens gesprekken met mensen met dementie en mantelzorgers, ziet en hoort zij veel emoties. ‘In de beginfase van de ziekte is er angst en verdriet omdat mensen niet weten wat ze te wachten staat. Ik adviseer cliënten om door te gaan met hun leven zoals zij altijd deden. Dat geeft rust, want er zijn nog geen drastische besluiten nodig.’

Dementie is topsport

Verder in het proces, als de achteruitgang zichtbaar wordt, ziet Luijk vooral boosheid. ‘Het hebben van dementie is topsport. Alles kost zoveel energie; proberen goed uit je woorden te komen, dingen te begrijpen of te leven zoals vroeger. Dat is uitputtend en frustrerend. Er hoeft dan maar weinig te gebeuren of iemand ontploft.’ Soms reageren mensen door de dementie heftiger dan vroeger omdat remmingen verdwijnen. Wat doe je dan als mantelzorger? ‘Afleiden’, is het bondige antwoord van Luijk. ‘Een kenmerk van dementie is het herbeleven van oude ervaringen. Bij die herinneringen horen soms ook erg verdrietige gevoelens. Bijvoorbeeld de intense pijn door het overlijden van een kind.’

Accepteer de emotie

Het heeft volgens Luijk weinig zin om uitgebreid die oude pijn te bespreken. Het is beter om je als mantelzorger empathisch op te stellen, te bevestigen dat die gebeurtenis heel erg was maar dat het zoveel jaar geleden is. Daarna stel je iets luchtigs voor om te doen zoals samen een puzzel maken. ‘Op die manier accepteer je de emotie, toon je empathie maar ga je niet te diep op het verdriet in.’ Wat Luijk stellig afraadt, is slapende honden wakker te maken. ‘Als iemand erg overstuur is en die emotie zwakt af, begin er dan op een later moment niet meer over om het uit te praten. Daarmee wakker je de emotie opnieuw aan en dat dient geen enkel doel.’

Emotioneel zwaar

De casemanager ziet ook regelmatig oververmoeide mantelzorgers die worstelen met hun eigen emoties. Een van Luijks cliënten vroeg steeds weer aan haar man waar het toilet was. Op een gegeven moment kon hij er niet meer tegen en werd erg boos. ‘Tijdens het begeleidingsgesprek vroeg ik wat hem zou helpen zodat hij minder boos werd. Hij besloot om voortaan een rondje te gaan lopen als hij zich kwaad maakte.’ Casemanager Luijk wil door deze gesprekken met mantelzorgers voorkomen dat emoties de overhand krijgen waardoor zij niet verder meer kunnen. ‘Mantelzorgers missen wederkerigheid. Ze geven zoveel en ze krijgen steeds minder terug. Dat is emotioneel zwaar.’

Samen tuinieren

Daarom is het volgens de casemanager belangrijk dat mantelzorgers bij iemand in hun omgeving hun verhaal en emoties kwijt kunnen. Volgens Luijk is het bovendien goed voor het humeur om met hun dierbare een gezamenlijke activiteit te ondernemen. ‘Ik ken een leuk echtpaar. De man is mantelzorger en zijn vrouw heeft dementie. Iedere dag werken ze in hun moestuin. Ja, ze trekt soms te veel plantjes weg, maar dat geeft niet. Ze doen iets leuks samen en dat maakt beiden blij.’