Print deze pagina

Herbeleving van de oorlog

Oorlogsbeelden uit Oekraïne roepen bij mensen met dementie soms nare herinneringen op.  Hetzij aan de Tweede Wereldoorlog, hetzij aan andere traumatische ervaringen. Wat kun je daaraan doen?

Huizen die gebombardeerd zijn, burgers die dood op straat liggen; het zijn beelden die veel mensen raken. Maar dit soort oorlogsbeelden uit Oekraïne kunnen met name bij mensen met dementie nare herinneringen oproepen; aan de oorlog, of aan andere trauma’s. Psycholoog Ellen Bos-Ruijer van Geriant merkt bijna dagelijks dat de oorlog in Oekraïne een belangrijk gespreksthema is in de spreekkamer. ‘Het zorgt voor angsten of gepieker: wat betekent dit allemaal, we krijgen toch niet weer een wereldoorlog?’

Tweede Wereldoorlog

Bij Geriant stelt Bos-Ruijer diagnoses, ze begeleidt mensen met dementie en hun naasten en doet het behandeltraject. Zo behandelt ze regelmatig mensen die naast dementie last hebben van somberheid of angst. Ouderen die gealarmeerd worden door de oorlogsbeelden uit Oekraïne, hebben vaak herbelevingen van gebeurtenissen in de Tweede Wereldoorlog. ‘Het raakt aan wat ze zelf hebben meegemaakt’, zegt de psycholoog. ‘Zo vertelde een cliënt dat ze van de soldaten op straat binnen moesten blijven, nadat er een liquidatie voor hun neus had plaatsgevonden.’ Een ander deel van deze groep wordt door de beelden herinnerd aan andere traumatische ervaringen uit hun leven.

Gevoeliger

Bij dementie worden ervaringen uit het verleden weer actueel, omdat recente herinneringen niet meer worden opgeslagen. Uit onderzoek blijkt dat mensen met dementie bovendien vaak anders reageren op nare gebeurtenissen dan anderen. ‘Sowieso is het zo dat je met een stress-stoornis in het verleden meer kans hebt op het ontwikkelen van dementie’, vertelt de psycholoog. ‘Omgekeerd zijn mensen met dementie kwetsbaarder voor het ontwikkelen van een stress-stoornis. Ze kunnen de herbelevingen en bijbehorende emoties moeilijker remmen, waardoor die eerder aan de oppervlakte komen. Aanhoudende herbelevingen kunnen prikkelbaarheid, schrikachtigheid, slapeloosheid of een gevoel van machteloosheid veroorzaken.’

Normaliseren

Wat kun je hier als mantelzorger aan doen? Ten eerste: probeer het oorlogsnieuws te doseren. En áls je ernaar kijkt, kies dan betrouwbare aanbieders, zegt Bos-Ruijer: liever bijvoorbeeld de NOS dan niet-geverifieerde sociale media. Ook de dagindeling maakt verschil: laat op de avond naar het nieuws kijken kan het inslapen bemoeilijken. Daarnaast is het belangrijk ruimte te bieden aan de losgemaakte emoties. ‘Schuif ze niet aan de kant, maar vertel dat het logisch is dat de ander zich zo voelt’, zegt de psycholoog. ‘Daarna kun je de aandacht verschuiven naar alledaagse dingen.’

Therapie

Maar als de onrust het dagelijks leven gaat beheersen – bijvoorbeeld door constante huilbuien of de hele dag veel nervositeit – is het zaak om aan de bel te trekken, zegt Bos-Ruijer. ‘Samen met de casemanager kun je kijken wat er nog meer aan te doen is. Denk aan aanpassing van de dagstructuur, zodat de ander zich kan ontspannen. Misschien kan de herbeleving een halt worden toegeroepen door meer tijd te besteden aan een hobby.’ Als de klachten blijven, kan een psycholoog de traumatische herbeleving behandelen. ‘Vaak is de behandeling effectief en worden de klachten minder.’

Begrip

Het belangrijkste is om ruimte te geven aan de emoties en ongerustheid, vat de psycholoog samen. ‘En bedenk dat het logisch is dat iemand met dementie hier last van heeft: hij of zij gaat vanwege de dementie met zijn gedachten terug in de tijd én is gevoeliger voor herbelevingen. Als je dat weet, kun je als mantelzorger meer begrip hebben voor de ander.’