Print deze pagina

Communicatie, zelfs als de taal verdwijnt

Dementie kan het taal- en spreekvermogen aantasten. Logopedist Dieuwke-Petra Kluiwstra geeftpraktische tips voor mantelzorgers om in contact te blijven met iemand met dementie en een taalstoornis (afasie).

Logopedist Dieuwke-Petra Kluiwstra werkt bij zorggroep Omring in Hoorn. Zij begeleidt en adviseert ouderen die door een ongeval, beroerte of dementie een taalstoornis hebben (afasie). Dat houdt in dat iemand niet op woorden komt, woorden in een verkeerde context plaatst of onsamenhangende zinnen uitspreekt.

Zich beter voelen

Kluiwstra leert cliënten in ongeveer tien behandelingen hoe zij het beste kunnen omgaan met een taalstoornis. De logopediste benadrukt dat zij niemand beter maakt. 'Ik kan er wél voor zorgen dat mensen zich beter voelen.' Dat doet zij onder meer door naar iemands taalniveau te kijken en gerichte lees- en schrijfoefeningen te geven. 'Het is belangrijk de vaardigheden die er nog zijn te blijven trainen. Want als je iemand geestelijk niet meer stimuleert, gaat het heel snel achteruit.'

Praktische adviezen

Dieuwke-Petra Kluiwstra heeft ook praktische adviezen voor mantelzorgers om in contact te blijven met iemand met afasie.

Tip 1 Stil worden

Ga als mantelzorger af en toe zwijgend naast de ander zitten. Door stil te zijn, neem je de druk weg om te moeten praten. Behalve stilte zijn goede alternatieven voor een gesprek: samen muziek luisteren, of zwijgend lezen (of bladeren) in de krant of een tijdschrift.

Tip 2 Automatische piloot

Veel oude liedjes, gezegdes, uitspraken zitten gebrand in ons hoofd. Door de eerste regel van een bekend liedje te zingen, kan de ander spontaan aanhaken. Kluiwstra: 'Ik zong een tijdje geleden voor een vrouw met afasie de eerste regel van het kinderliedje: "Er zaten zeven kikkertjes......". De vrouw zong automatisch verder: "Al in een oude sloot... Dat was erg leuk om samen te doen."

Tip 3 Gebruik hulpmiddelen

Een Memory Wallet ('portefeuille van herinneringen') maken, helpt mensen met dementie om zich hun persoonlijkheid te herinneren. Het is bovendien een mooi hulpmiddel bij het voeren van een gesprek. Een Memory Wallet is een kartonnen bord met daarop eenvoudige afbeeldingen zoals een foto van de partner of een tekening van een hobby. Het bord kan voortdurend worden aangepast aan iemands niveau en interesses.

Tip 4 Oogcontact

Oogcontact maken tijdens het communiceren is belangrijk. Door de afasie is het al lastig om informatie op te nemen. Zonder oogcontact wordt dat nog moeilijker. Kluiwstra ziet echter in de praktijk soms dat mantelzorgers en verzorgenden uit tijdgebrek blijven staan terwijl ze praten. De logopediste vraagt zich dan af: 'Waarom niet even één minuut zitten, iemand rustig op ooghoogte aankijken en dan de vraag stellen of iets zeggen? Het maakt voor de ander een wereld van verschil.'

Tip 5 Spreek in korte zinnen

Spreek zoveel mogelijk in korte zinnen en benoem per zin maar één onderwerp. Iemand met afasie kan zich 'verslikken' in de verwerking van de veelheid aan informatie.

Tip 6 Spreek langzaam en rustig

Te snel praten is frustrerend voor iemand met afasie. Een lager spreektempo klinkt misschien overdreven en onnatuurlijk, maar daardoor krijgt iemand wel de tijd om de gegevens te verwerken en een reactie te bedenken.

Tip 7 Geen achtergrondgeluiden

Tijdens een gesprek of een maaltijd is het belangrijk dat er geen geroezemoes of achtergrondgeluiden hoorbaar zijn (bijvoorbeeld een radio of televisie die aanstaat). Achtergrondgeluiden zorgen voor te veel prikkels en verhinderen een goede communicatie.

Tip 8 Respectvolle bejegening

Wees als mantelzorger u bewust van de wijze waarop u de ander bejegent. Wordt een vraag bijvoorbeeld gesteld op een vriendelijke of op een geërgerde, ongeduldige toon? Het is volgens logopedist Kluiwstra een valkuil dat oververmoeide mantelzorgers zichzelf vergeten, alsmaar doorgaan en uiteindelijk een kort lontje krijgen. Een andere valkuil is betuttelend taalgebruik; hoe goed bedoeld ook, het is vaak pijnlijk en frustrerend voor de ander. Volgens Kluiwstra is het belangrijk om uit te gaan van iemands draagkracht en niveau en daar niet onder te zitten.

En bij twijfel? Kluiwstra: 'Bejegen de ander altijd zoals u zelf bejegend wilt worden'.

Meer weten over hulp van de logopedist?

Op www.omring.nl/zorg/logopedieleest u wat een logopedist voor u kan doen en hoe u er een kunt vinden.