Dementie kent vele gezichten

De meeste mensen met dementie hebben de ziekte van Alzheimer. Maar er zijn meer vormen. Zoals vasculaire dementie, Lewy Body- en frontotemporale dementie. Wat zijn kenmerken?

Zeventig procent van alle mensen met dementie heeft de ziekte van Alzheimer. Bij de ziekte hopen schadelijke eiwitten – amyloïd en tau – zich op in en buiten de hersencellen. Ze vormen plaques en kluwens die de hersencellen stuk maken. 'En wat kapot is, is kapot', zegt Ruth Samuels, specialist ouderengeneeskunde bij Omring, een organisatie voor ouderenzorg. 'Verloren zenuwcellen groeien niet meer aan. Ook het geheugencentrum, diep in de hippocampus, wordt bij Alzheimer langzaam kleiner.' De gevolgen zijn bekend. Afhankelijk van de plaats waar schade optreedt, krijgen patiënten last van uitval. 'Bijvoorbeeld bij taal en planning', zegt Ruth Samuels. 'Patiënten vergeten de naam van hun partner, kunnen hun dag niet meer goed indelen, en lopen soms doelloos naar buiten. Ze weten niet meer hoe laat het is, en waar ze zijn.'

Vasculaire dementie

Vasculaire dementie komt minder vaak voor. Zo'n zestien procent van de patiënten heeft deze vorm. Ruth: 'Bij vasculaire dementie zijn de bloedvaatjes in de hersenen stuk. De hersencellen krijgen daardoor te weinig voedingsstoffen en zuurstof. Je mag de diagnose alleen stellen als er sprake is van een vaatprobleem. De patiënt heeft een te hoge bloeddruk, een hartoperatie ondergaan, of een hersenbloeding of infarct gehad.'

Snel ziekteproces

In tegenstelling tot de ziekte van Alzheimer waarbij de symptomen zich meestal langzaam openbaren, voltrekt het ziekteproces bij vasculaire dementie zich doorgaans juist snel. Een van de symptomen is apraxie. Ruth: 'Patiënten raken in verwarring bij alledaagse handelingen. Ze weten bijvoorbeeld niet meer of je eerst je de sokken of je schoenen aantrekt. Het is heel beangstigend. Op zo'n moment is alle logica voor hen verdwenen.'

Minder vaak voorkomend

Dan zijn er nog de minder vaak voorkomende vormen. Zoals Lewy Body dementie, waarbij niet alleen nachtmerries, wanen en hallucinaties op de voorgrond staan, maar ook parkinsonisme: stijfheid en trillingen (tremoren).
Frontotemporale dementie – weer een andere vorm van dementie – kenmerkt zich vooral door gedragsverandering. Met name de hersencellen in het gedragsgebied (de frontaalkwab) en in het taalgebied (temporaalkwab) sterven af.
Ook chronisch buitensporig alcoholgebruik kan leiden tot een vorm van dementie: de ziekte van Korsakov. Ruth: 'Bij deze patiënten zie je cognitieve achteruitgang. Ze vullen de hiaten in hun geheugen op met zelf verzonnen verhalen. Het symptoom heet ook wel confabulatie. Het verhaal dat ze vertellen lijkt heel vloeiend en kloppend. Maar het is half verzonnen.'

Combinaties van symptomen

De voorbeelden en combinatie van symptomen zijn overigens bij elke vorm van dementie uiteenlopend. Dus ook bij mensen met de ziekte van Alzheimer komen apraxie, waandenkbeelden of confabulatie voor. Dementie is bovendien een klinisch beeld: een arts stelt de diagnose op basis van de klachten en symptomen, niet op basis van bijvoorbeeld een MRI-scan. Ruth: 'Er zijn mensen met afwijkende hersenbeelden die géén symptomen hebben, en omgekeerd: mensen met op het oog gezonde hersenen, maar met veel geheugenproblemen of onbegrepen gedrag. Een MRI-scan zegt dus niet alles.'

Acceptatie

Ook in de manier waarop mensen omgaan met hun ziekte ziet Ruth Samuels grote verschillen. 'De een accepteert de ziekte', zegt ze, 'de ander verzet zich ertegen. Met name mantelzorgers van die laatste groep hebben het zwaar. Het is belangrijk dat ze op tijd aan de bel trekken. Sommigen doen dat heel goed. Ze zorgen voor hun partner, maar óók voor zichzelf.'
Thuis blijven wonen is het ideaal van veel ouderen. Ruth: 'En toch is het soms verstandig om op een dag de gang naar het verpleeghuis te maken. Patiënten die nog wat reserves hebben, kunnen vaak heel goed wennen aan de nieuwe woonomgeving. Ze voelen zich al snel thuis. Dat geeft veel rust, voor iedereen.'

< Terug naar home

Deel deze pagina