Print deze pagina

Aan depressie valt veel te doen

Depressie wordt bij mensen met dementie niet altijd opgemerkt, omdat veel kenmerken lijken op die van dementie. Toch is dat belangrijk, want een depressie kan goed worden aangepakt. 'Ga iets ondernemen.'

Bij veel mensen met dementie die een depressie hebben, wordt dat niet herkend. Dat komt doordat het moeilijk is om onderscheid te maken tussen beide aandoeningen, vertelt Annelies Scheepers, psycholoog bij woonzorggroep Wilgaerden. 'Als iemand met dementie mat en initiatiefloos is, wordt snel gedacht dat dat erbij hoort, want initiatiefloosheid komt bij zowel dementie als depressie voor. Bij dementie komt dat door de aantasting van het voorste gedeelte in de hersenen, waar de uitvoerende functies geregeld zijn. Depressie is een stoornis in de stemming, die biologische en psychologische oorzaken heeft.'

Verdrietige expressie

Maar er zijn ook verschillen in de signalen. Zo is de stemming van mensen met een depressie bedrukter. 'Als je met ze praat zie je ze somber of verdrietig kijken', zegt de psycholoog. 'Ze reageren niet op plezierige gebeurtenissen, terwijl mensen met alleen dementie dat wel doen. En als ze met anderen aan tafel zitten om een praatje te maken, reageren ze vlak.' Een ander belangrijk kenmerk van een depressie zijn sterke stemmingswisselingen in de ochtend. 'Mensen met een depressie komen vaak met moeite uit bed en zijn moeilijker te motiveren', zegt Scheepers. 'Pushen werkt dan averechts; soms gaan ze schelden als je ze probeert aan te kleden.' Vaak is er een optelsom van signalen (zie lijst onderaan dit artikel).

Grotere kans

Mensen met dementie die in hun volwassen leven al langer kampten met depressies, zijn kwetsbaarder voor het krijgen van stemmingsproblemen. Zoals de schoonvader van Wendy Degeling. Hij heeft altijd last gehad van manisch-depressieve buien. Daar kwam anderhalf jaar geleden dementie bij. 'Sinds hij niet meer kan fietsen en autorijden vindt hij alles zwaar', zegt Degeling. 'We hadden gehoopt dat hij een beetje zou opbloeien nu hij naar een tehuis is verhuisd, maar zijn somberheid is alleen maar erger geworden. Hij heeft het vaak over de dood, zegt: als het morgen voorbij is, vind ik het goed.' Omdat hij zijn hele leven al depressieve klachten gehad heeft, is het lastig om daarin verandering te brengen, beseft zijn schoondochter. Antidepressiva slikt hij al jaren. Wel gaan zij en haar man regelmatig op bezoek, ondanks de zwaarmoedigheid. 'Het is fijn dat de psycholoog hem in de gaten houdt.'

In beweging komen

Gelukkig kan door een goede aanpak een depressie ook verminderen of verdwijnen. Het begint met het serieus nemen van de klachten. 'Niet zeggen: het valt allemaal wel mee', adviseert Scheepers. 'Verwacht ook niet dat ze zelf uit het dal zullen klimmen, want hun dementie maakt ze machteloos. Het helpt om samen een vaste dagindeling te maken, waarin dagelijks iets wordt ondernomen, zoals wandelen, eendjes voeren of samen appeltaart bakken. De prettige activiteit wordt weliswaar snel vergeten, maar het gevoel blijft hangen, ook op fysiek niveau', zegt Scheepers. Daarnaast is privacy belangrijk: ook mensen die in een verzorgingshuis verblijven, moeten zich kunnen terugtrekken. Op andere momenten kan groepsdruk juist helpen: mensen zonder eetlust zullen daardoor makkelijker eten, waarna ze zich beter voelen.

Herkennen

Na dit soort aanpassingen in het dagelijks leven zijn vaak al snel gedragsverbeteringen te zien: mensen slapen beter en hebben meer animo voor activiteiten. Als dat niet helpt, kan een arts antidepressiva voorschrijven. 'Kortom: wanneer je je zorgen maakt over de stemming van je naaste met dementie, overleg dan met de huisarts of verzorging', zegt Scheepers. 'Help de hulpverleners om een depressie te herkennen.'

Signalen van een depressie

Driekwart van de mensen met beginnende dementie is somber gestemd, vanwege het besef dat het dagelijks functioneren zal achteruitgaan. Deze lichte vorm van depressie verdwijnt later meestal. Volgens sommige schattingen heeft 20 tot 30 procent van alle mensen met dementie last van een depressie. Omdat depressie bij deze groep moeilijk meetbaar is, zijn deze cijfers weinig precies. Meer dan twee signalen duiden op een verhoogde kans op depressie:

• Verdrietige mimiek, huilerig zijn
• Stemmingswisselingen (boosheid, prikkelbaarheid, angst)
• Rusteloos gedrag
• Tragere bewegingen, spraak en reacties
• Sterk afvallen door afgenomen eetlust
• Moeilijk in slaap vallen en wakker worden
• Suïcidale gedachten ('Heeft u geen pilletje voor me?')
• Lage zelfwaardering ('Ik bezorg jullie alleen maar last')
• Niks willen ('Laat mij maar')

Verschillen dementie en depressie

Informatiekaart depressie Zorg voor Beter