Print deze pagina

Zien eten doet eten

Hoe kun je iemand met dementie verleiden om genoeg te eten en drinken? Ergotherapeut Annelies van de Weter geeft tips. Zoals met elkaar het eten klaarmaken, zorgen voor goed zichtbaar servies en samen eten. En: bijtijds advies vragen hoe iemand zelf veilig kan blijven koken.

Waarom gaan veel mensen met dementie minder eten en drinken? Een pasklaar antwoord op die vraag is er niet, volgens ergotherapeut Annelies van de Wetering. ‘Veel factoren spelen een rol’, zegt ze. ‘Misschien heeft iemand medicijnen die de eetlust remmen, zijn er gebitsproblemen of pijnklachten. Mensen met dementie geven het minder goed aan als ze ergens last van hebben.’

Rust aan tafel

Ook omgevingsfactoren spelen een rol. Annelies: ‘Eten wordt beschouwd als een sociaal gebeuren. Maar als het druk is aan tafel, kunnen mensen met dementie onrustig worden. Als ze afgeleid zijn, eten ze minder goed.’ Muziek op de achtergrond kan extra storend zijn. Ook bontgekleurde tafellakens of placemats leiden tot verwarring; bestek, servies en het eten zijn niet goed meer te onderscheiden voor mensen met dementie. Annelies: ‘Er bestaat contrasterend dementieservies en bestek dat goed opvalt op een wit tafellaken, hierdoor gaan mensen meer eten. Ook helpt het als een waterglas een kleurtje heeft.’ Niet alleen zien mensen dit glas beter staan, ook wekt bijvoorbeeld een rood glas de indruk dat er een zoet drankje in zit en zo drinken mensen sneller meer.

Eten is een ritueel

De bereiding van eten hoort bij het ritueel. Het wekt de eetlust op. Uit praktische overwegingen worden maaltijden in verpleeghuizen meestal centraal bereid door professionals. Voor mensen met dementie die nog thuis wonen adviseert Annelies mantelzorgers om hun geliefde zo lang mogelijk te betrekken bij het kookproces. ‘Laat je partner piepers jassen of spruitjes schillen’, zegt ze. ‘Leg het juiste mesje klaar zodat er geen verwarring is, en geef duidelijke, korte instructies. Laat hem of haar ook helpen bij tafel dekken en afwassen. Dat hoort eveneens bij het ritueel.’

Zelf koken

Mensen met dementie die alleen wonen, grijpen sneller naar kant-en-klaar-maaltijden. ‘Jammer’, vindt Annelies. ‘Want de geur van eten is superbelangrijk. We herkennen dat allemaal: als je in de supermarkt speculaas ruikt, krijg je zin in speculaas.’ Ze adviseert mensen met beginnende dementie om zo lang mogelijk zelf te blijven koken. Veiligheid staat daarbij voorop. Annelies: ‘Vervang het gasfornuis door een elektrische kookplaat met een timer. Die gaat na een poosje vanzelf uit. Hoe eerder je mensen eraan laat wennen, hoe beter het is.’

Vanille en kaneel

Smaak en reuk zijn bij ouderen minder sterk. Annelies: ‘Gebruik tijdens het koken geurige kruiden, zoals kerrie, knoflook of gember. En houd rekening met iemands achtergrond. Niet iedereen eet graag boerenkool met een gehaktbal.’ Mensen met gevorderde dementie eten graag fingerfood, oftewel uit het vuistje. Annelies: ‘Bied hapklare blokjes aan, bijvoorbeeld kaas of vis. Of ’s middags bij de koffie een zelfgebakken appeltaart in kleine stukjes, met vanille en kaneel. De geur gaat door het hele huis.’

Spiegelen

Zien eten doet eten. Annelies: ‘Als de mantelzorger met smaak zit te eten, doet de geliefde met dementie eerder mee. Het is een psychologisch fenomeen; je noemt het spiegelen.’ Annelies plaatst daar wel een kanttekening bij: ‘In een verpleeghuis eten mensen vaak in groepjes. Sommige mensen storen zich aan eetgewoonten van anderen. Bijvoorbeeld als die knoeien en morsen. Weet dus wie je bij elkaar aan tafel zet.’ Ook een juiste zithouding aan tafel is van groot belang. Annelies: ‘Als iemand rechtop zit en alert is, verbetert de eetlust.’

Het juiste moment

De ergotherapeut komt aan huis voor adviezen bij beginnende dementie, ook voor adviezen in de keuken. Annelies: ‘Het is belangrijk dat zorgverleners en mantelzorgers dit bezoek op tijd plannen. Want naarmate het dementieproces vordert, neemt het aanpassingsvermogen af. Als je tijdig de juiste instructies geeft, wonen mensen langer gezond, plezierig en veilig thuis.’