Print deze pagina

Kerstmis in tijden van dementie

De feestdagen veranderen vaak als iemand dementie krijgt. Dat overkwam vorig jaar ook de zussen Lies en Wies bij hun laatste Kerstmis in eigen huis. Het zingen van Kerstliedjes bracht de stemming er toch in.

Ingrid Bilars (64) is mantelzorger voor twee tantes van haar man: Lies (85) en Wies (87). De vrijgezelle zussen wonen al levenslang bij elkaar, ze hebben in het verleden met hart en ziel een manufacturenwinkel gerund in het centrum van Alkmaar. Inmiddels zijn ze samen verhuisd naar een verpleeghuis, zelfstandig wonen was niet langer mogelijk. In 2013 vierden ze voor het laatst Kerstmis in hun eigen huis, maar het was een minder groot succes dan andere jaren. Ingrid: 'Kerstmis is voor hen het hoogtepunt van het jaar. Jarenlang hebben ze het met een aantal alleenstaande vriendinnen gevierd. Wies bereidde dan bijvoorbeeld heerlijke biefstuk met krieltjes, stoofperen, snijbonen uit de molen en een feestelijke pudding. Lies dekte de tafel met mooi bestek en kerstservies, kristallen glazen, kandelaars, stoffen servetten en een damasten tafelkleed versierd met rode kruissteekjes. Dat kleed werd elk jaar gesteven in de stomerij.'

Tafelkleed zoek

Hoewel ze dat zelf niet wilden toegeven, waren de tantes in 2013 al behoorlijk uit balans. De kunstkerstboom was opgezet met hulp van de huishoudelijke hulp, maar koken voor vriendinnen was er niet meer bij. Ze vierden nu kerst met z'n tweeën, op Eerste Kerstdag zou Tafeltje dek je een feestdiner komen bezorgen. Maar er was nog iets waardoor deze Kerst de glans van vroeger miste. Ingrid: 'Het geborduurde tafelkleed was zoek. Ze konden het nergens meer vinden. Het lag niet in de linnenkast waar het hoorde te liggen. De tantes dachten dat iemand het had meegenomen, achterdocht is een verschijnsel van beginnende dementie. Ze wilden ook niet dat mijn man en ik gingen meezoeken. Uiteindelijk hebben ze een tafelkleed van mij te leen gekregen.'

Kerstliedjes zingen

Om de tantes nog een extra kerstgevoel te geven, hadden Ingrid en haar man ze op Kerstavond uitgenodigd, samen met hun twee alleenstaande vriendinnen en Ingrids schoonmoeder Caroline (94), de zus van Lies en Wies. Ingrid: 'We aten broodjes en pasteitjes, en ik had een tulbandcake gebakken. We hebben naar kerstliedjes geluisterd en met z'n allen meegezongen. De dames hebben genoten.' Toen de twee tantes dit jaar naar het verpleeghuis verhuisden, regelden Ingrid en haar man de verhuizing. En ja hoor, daar kwam ook het damasten tafelkleed tevoorschijn. 'Het lag in een mand klaar om gewassen te worden', zegt Ingrid. 'De jus- en vetvlekjes van het jaar ervoor zaten er nog in.' Dit jaar vieren de tantes voor het eerst Kerst in het verpleeghuis. Het tafelkleed ligt brandschoon en gesteven klaar.

Aangrijpend proces

'Het komt op je pad', zegt Ingrid over de rol van mantelzorger. 'Je groeit erin. Het begint sluipend. Je doet eens een boodschap of haalt de medicijnen van de apotheek. Langzaam breiden de taken uit. Je begeleidt ze naar de orthopeed, de oogarts, de cardioloog. Je regelt buurt- en thuiszorg, en helpt ze dat te accepteren. Voor wie altijd zelfstandig is geweest, is hulp vragen heel moeilijk, laat staan accepteren. Je maakt het als mantelzorger allemaal van heel dichtbij mee, het is een aangrijpend proces. Nu ze in het verpleeghuis wonen, gaan mijn man en ik er elke woensdagavond heen. Elke vrijdagochtend breng ik drie kilo stoofpeertjes voor alle bewoners van de huiskamer.'

Tips voor geslaagde feestdagen

Hoe maak je de feestdagen prettig, ook voor iemand met dementie? Wat helpt is bewust omgaan met deze periode in het licht van de nieuwe situatie, mogelijkheden en beperkingen. Enkele tips:

- Organiseer niet te veel drukte. Denk erover na wat op dit moment past bij degene met dementie: wel of geen versiering, uit of thuis vieren, gasten uitnodigen of niet.

-Houd oude gewoonten rondom Kerst aan, bijvoorbeeld kerkdienst en broodmaaltijd. Maar bedenk ook hier weer of het past om veel af te wijken van normale patronen.

-Bereid van tevoren praktische zaken als kleding en eten goed voor, zodat tijdens de feestdagen de begeleiding voorop kan staan.

-Als alcohol een probleem is, denk daar dan nu zeker over na: bijvoorbeeld niet meer dan een halve fles neerzetten of alcoholvrije wijn serveren.

-Deel de zorg zo nodig. Vraag kinderen, een logee of vrienden over de vloer die de situatie kennen.

-Kijk voor praktische tips rond de feestdagen op Dementie Online.