Print deze pagina
Hoe leg je uit wat oma heeft?
Kleinkinderen merken vroeg of laat dat hun opa of oma met dementie anders doet dan normaal. Leg uit wat er aan de hand is, dan kunnen de kinderen er beter mee omgaan en blijft het contact behouden, luidt het advies. 'Mensen met dementie hebben vaak een speciale band met kinderen.'
Patricia Couzijn vertelde haar zoon en dochter wat er met hun opa aan de hand was toen zij 6 en 13 jaar oud waren. 'Ik vertelde ze: opa heeft een ziekte in zijn hoofd waardoor hij zich dingen niet goed kan herinneren. Spreek hem niet tegen als hij iets zegt wat niet klopt, maar geef hem gelijk.' Dus als haar vader haar zoontje weer eens vroeg naar zijn voetbalprestaties omdat hij hem aanzag voor diens voetballende neefje, gaf haar zoon haar een knipoog en antwoordde: 'Ja opa, ik heb wel drie doelpunten gescoord.'
Informatie afstemmen
Het verschilt sterk per kind hoe je het beste kunt vertellen wat dementie is, zegt Liesbeth Rijk, casemanager bij Geriant. Oudere kinderen kunnen al meer details begrijpen over wat de ziekte inhoudt. Jongere kinderen hebben genoeg aan de uitleg dat opa of oma een ziekte heeft, waardoor hij of zij steeds meer vergeet. Het hangt ook af van de situatie, zegt de casemanager. 'Wanneer opa of oma uit onmacht geïrriteerd of achterdochtig kan doen, kun je uitleggen dat opa of oma daar niks aan kan doen, omdat er iets stuk is in zijn of haar hoofd.' Wat ook helpt, is om filmpjes te laten zien over dit onderwerp of samen kindvriendelijke achtergrondinformatie te lezen (zie kader onderaan artikel).
Ander gedrag
Couzijns kinderen waren altijd gek op hun opa, die samen met oma leuke dingen met de kinderen ondernam. Ze kwamen spelen en logeren, er was veel gezelligheid. Dat enthousiasme nam af naarmate de dementie voortschreed. Soms kon opa korzelig reageren op de drukke energie van zijn kleinkinderen. Volgens Couzijn is het belangrijk om kinderen uit te leggen wat er aan de hand is, omdat ze zelf ook zien dat de relatie verandert. Ze vindt het mooi hoe haar kinderen met het proces van verlies omgaan. Inmiddels, drie jaar verder, herkent opa zijn kleinkinderen niet meer. 'De jongste vindt het heel moeilijk hem zo te zien. Al die leuke dingen van vroeger, die kunnen niet meer. Soms zegt mijn zoon onderweg naar opa dat hij het spannend vindt om op bezoek te gaan. Dan zeg ik: wees gewoon jezelf, opa is en blijft opa, ook al is zijn gedrag veranderd.'
Plek geven
Voor kleinkinderen is het een moeilijk moment als zij helemaal niet meer herkend worden, zegt Rijk. 'Je kunt uitleggen dat dat een gevolg van de ziekte is, en dat dat niets zegt over de band die opa of oma met jou had. Het werkt nu eenmaal zo dat degenen die er het laatst bij gekomen zijn, het eerst weer worden vergeten. Als je dat over het voetlicht kunt brengen, kan een kind dat verlies vaak een plek geven.' Couzijn merkt dat haar kinderen er inmiddels inderdaad goed mee kunnen omgaan. 'Als volwassene blijf je toch verlangen naar een blijk van herkenning, kinderen gaan daar heel anders mee om. Ze hebben wat dat betreft een grote veerkracht.'
Samen knutselen
Kleinkinderen kunnen ook meedoen met zaken die ouderen met dementie nog wél kunnen, zoals dansen, knutselen of tekenen, dingen die ze daarvoor misschien nooit wilden. Vertel je kinderen vooral dat opa of oma het heel fijn vindt als zij in hun buurt zijn, zegt Rijk. ' Bij volwassen kinderen staan ervaringen van vroeger soms in de weg, maar kleinkinderen oordelen niet. Ze zijn meer onbevangen.' Bovendien weten vooral kleine kinderen iets los te maken bij opa of oma, ook als die al ver in zijn of haar dementie is. 'Ze roepen herinneringen op aan hun eigen kindertijd, of aan hun kinderen toen die nog klein waren.'
Rondje
Dat onderschrijft Couzijn. 'Als mijn zoontje binnenkomt bij JonkersZorg, waar mijn vader sinds een tijdje woont, zeggen de bewoners meteen enthousiast: hé, wat een leuk jongetje! Eén mevrouw zegt vaak tegen hem: kom, we gaan naar buiten. En dan maken ze samen een rondje in de tuin.'
Meer informatie
Kinderen leren omgaan met dementie(website Alzheimer Nederland)
Kinderen informeren over dementie (opvoedblog Moodkids)
Boeken:
Prent/vertelboek:
1. Oma's vogelhuisje
Auteur: A.J. Oostijen
2. Tine's Lenteboeket
Auteur: A.J. Oostijen
4 tot 8 jaar:
1. Oma's hoofd is versleten
Auteur: Marieke van Ditshuizen
2. Oma, mag ik mijn pop terug
Auteur: Mark Haayema
8-12 jaar:
1. De juiste snaar
Auteur: Yvonne Witter
2. De ogen van Sitting Bull
Auteur: Mireille Geus
12 jaar en ouder:
De Belofte
Auteur: Nadine Ahr.
Kinderboeken bij Dementie-Winkel.nl
Films/video's: