Print deze pagina
Samen lachen, ook bij dementie
In de relatie tussen mantelzorger en iemand met dementie kan humor een belangrijke rol spelen. Humor relativeert en versterkt de betrokkenheid. 'Het gaat er vooral om dat je samen kunt lachen.'
Een vrouw die haar man met dementie even alleen laat, drukt hem op het hart om niet de tuin in te lopen, omdat hij anders misschien valt. Bij terugkomst van haar uitje ziet ze dat hij in de tuin op de grond ligt. Terwijl ze hem overeind helpt zegt ze: 'Dacht je soms dat je de paus was, wou je de grond kussen?'
Niet zo zwaarmoedig
Vaak raakt humor door al het gedoe rond dementie op de achtergrond, zegt Corrie Aarts, projectmanager dementie bij ouderenorganisatie De Wever in Brabant. 'Terwijl humor een goede manier kan zijn om met de situatie om te gaan. Ook mensen met dementie vinden humor belangrijk, ook al verandert die soms.' Samen met Tilburg University en Fontys Hogeschool zette de ouderenorganisatie een project op over humor en dementie. 'Het gaat al zo vaak over beperkingen', zegt Aarts. 'Wij zeiden: waarom moet het altijd zo zwaarmoedig?' Inmiddels geeft ze lezingen over het onderwerp in Alzheimercafé's en geeft ze vrijwilligers-workshops.
Sociale functie
Uit het onderzoek bleek dat humor voor mensen met dementie en hun mantelzorgers diverse voordelen biedt. 'Als de relatie tussen de mantelzorger en degene met dementie goed is, is het beter vol te houden', zegt Aarts. 'Humor kan daarin een belangrijke rol spelen.' De sociale functie van humor is aangeboren. 'De lach is de eerste taal die je leert. Tot op hoge leeftijden vinden mensen lachen prettig. Niet voor niets geeft het een goed gevoel om iemand anders aan het lachen te maken.'
Non-verbaal
Humor heeft ook een link met het denkvermogen. Aarts: 'Iemand die houdt van woordspelingen, raakt die voorliefde kwijt wanneer de schakelingen in de hersenen trager gaan. Dan moet je ook als mantelzorger overstappen op non-verbale humor.' Ten slotte is er de emotionele kant. Mensen met dementie onthouden een ander beter als ze daar een keer lekker samen mee gelachen hebben. Dat betekent niet dat mensen de hele dag moppen hoeven te tappen, benadrukt Aarts. Maar het is wel goed om iemand met dementie te stimuleren, zelfs als hij steeds dezelfde flauwe grap maakt. Want wie een ander aan het lachen maakt, wordt daar blij van.
Kwetsend
Soms maken mensen met dementie kwetsende grappen, waarna ze zich afvragen: wat ging hier nou mis? Dan is een kwinkslag een betere reactie dan een terechtwijzing, zegt Aarts. 'Anders worden ze bang om grappen te maken.' Maar ook mantelzorgers moeten opletten of hun grap wel goed valt. Iemand die zijn sleutels in de koelkast laat liggen, vindt dat zelf niet altijd komisch. 'Je kunt pas grapjes over jezelf maken als je je situatie accepteert.'
Samen lachen
Laatste tip voor mantelzorgers: wees je bewust van je expressie. 'Wie een grapje maakt zonder daarbij te lachen, wekt verwarring', legt Aarts uit. Uiteindelijk gaat het niet om wát iemand zegt, maar om het feit dat er samen gelachen kan worden. Neem bijvoorbeeld het echtpaar dat aan een weg woont waar sirenes klinken. De man, die niet zo verbaal meer is, zit voor het raam en roept constant 'ta-tuut ta-tuut'. In plaats van zich te ergeren zegt zijn vrouw: 'Ik denk dat-ie de weg kwijt is, Piet.' 'Zo hebben ze samen plezier', legt Aarts uit. 'Als ze er dan ook nog een knuffel bij geeft, is het helemaal mooi.'