Print deze pagina

Wat te doen bij doorwaakte nachten?

Mensen met dementie raken soms het dag- en nachtritme kwijt. Ze staan bijvoorbeeld midden in de nacht op om naar hun werk te gaan. Voor mantelzorgers kan dit nachtelijk dwalen uitputtend zijn. Wat kun je eraan doen?

Mensen met dementie verliezen de grip op oriëntatie, tijd en plaats. Ze maken daardoor minder gemakkelijk onderscheid tussen dag en nacht. Het gevolg kan zijn dat ze ’s nachts gaan dwalen. Casemanagers Trees Berkhout (ViVa! Zorggroep) en Daniëlle Geijs (Evean) maken het beide mee in hun praktijk.

Uitputtend

‘Als een partner gaat dwalen komt de mantelzorger niet meer aan rust toe’, zegt Trees. ‘Die ligt gespannen in bed te luisteren: valt hij niet van de trap, wat doet hij beneden, gaat dat wel goed en komt hij nog terug naar bed? Omdat het mantelzorgers uitput, zijn ze overdag soms snel geïrriteerd.’ Daniëlle vult aan: ‘Zij moeten zelf overdag proberen de slaap in te halen. Je kunt de moeheid vergelijken met die van jonge ouders die ’s nachts hun bed uit moeten voor hun kind.’

Voorkom strijd

Soms moet de mantelzorger er ’s nachts uit om in te grijpen. Trees: ‘Als je partner met dementie de jas aantrekt, de voordeur opent en naar buiten loopt. Of als je vrouw ’s nachts melk opwarmt, maar het gas aan laat staan.’ Daniëlle: ‘Of als iemand op vreemde plekken gaat plassen.’ Volgens Trees is het voor de mantelzorger de kunst om te voorkomen dat er een strijd ontstaat. ‘Probeer mee te bewegen met je partner’, zegt ze. ‘Met rustig praten bereik je meer dan met een stemverheffing. Kalmeer je man of vrouw met dementie, zodat hij of zij weer mee gaat slapen.’ 

Bouw slaapdruk op

Daniëlle raadt mantelzorgers als eerste aan te laten onderzoeken of er een lichamelijke oorzaak is voor slapeloosheid. ‘Medicijngebruik kan bijvoorbeeld een rol spelen. Of een urineweginfectie. In dat geval zijn er vaak plotselinge gedragsveranderingen, soms ook in het slaappatroon.’ Ook adviseert zij mantelzorgers ervoor te zorgen dat iemand overdag actief is. ‘Dan bouw je slaapdruk op voor ’s nachts.’ Trees vult aan: ‘Mensen met dementie kunnen ’s avonds het nieuws op televisie niet meer volgen. Ze vallen in slaap op de bank, en gaan vroeg naar bed, anders duurt de avond zo lang. Tegen de tijd dat de mantelzorger ook gaat slapen, is de partner met dementie alweer klaarwakker. Probeer je partner met dementie ook ’s avonds actief te houden.’

Rustgevende afleiding

De nacht is stil en donker. Dat kan voor mensen met dementie beangstigend zijn. Ze worden onrustig en gaan op zoek naar prikkels. Daniëlle: ‘In zo’n geval kan een muziekje helpen, flikkerend licht of geuraroma’s. Zoek uit wat voor je partner werkt.’ Het omgekeerde kan ook het geval zijn: je geliefde met dementie wordt onrustig en angstig van het verkeer verderop, of van mensen die praten op straat. Daniëlle: ‘Ook dan kunnen muziek en geuren rust brengen, of een schemerlichtje. Zorg dat iemand zich veilig voelt. Een verzwaringsdeken kan ook helpen. De druk van de deken op het lichaam kalmeert.’

Praktische tips

De twee casemanagers hebben nog een paar praktische tips. Trees: ‘Hang een bewegingsmelder in het trapgat, zodat het licht vanzelf aanspringt. Dan valt je partner met demente niet in het donker van de trap. En als er boven geen toilet is: zet een postoel in de kamer. Hoe eerder je dat doet, hoe beter iemand daar nog aan kan wennen.’ Daniëlle attendeert tot slot nog op de slaaprobot. ‘Dat is een maanvormig kussen dat beweegt in het ritme van de ademhaling. Wel is dat een prijzige aanschaf. De verzekeraar vergoedt het niet.’