Print deze pagina

‘Neem pijn altijd serieus’

Veel mensen met dementie hebben een verstoorde pijnbeleving. Ze geven hun pijn niet goed meer aan. Hoe kun je als mantelzorger pijn herkennen? En wat kun je eraan doen?

Volgens Robert Richardson (71) is zijn vrouw Louise (73) nooit het type geweest dat klaagt of zeurt. Dus dat is ze ook niet nu ze lijdt aan vasculaire dementie. Hij vertelt over haar kwetsbare gezondheid: ‘Mijn vrouw heeft blaasontsteking, nierproblemen, vochtophoping in de knie. Ze heeft een hersenbloeding gehad en daarna een aantal tia’s. Daardoor is ze wankel ter been. Maar dat vergeet ze, dus ze valt vaak. De periodes dat het goed gaat worden steeds korter. Na elke complicatie levert ze een beetje in.’ Soms merkt Robert dat ze pijn heeft. Bijvoorbeeld omdat ze onrustig is, of juist omdat ze stilvalt. Robert: ‘Onlangs zag ik het omdat ze trok met een been. Als ik ernaar vraag, ontkent ze het. Of ze geeft niet aan wáár de pijn zit. Ik moet dan zelf proberen een diagnose te stellen. Is het iets dat vanzelf over gaat? Of moet ik de dokter erbij halen? Het is vaak lastig in te schatten.’  

Veranderde pijnbeleving

Veel mensen met dementie geven hun pijn minder goed aan. Margo Wielinga is specialist ouderengeneeskunde bij Geriant. Ze legt uit: ‘Als het brein is beschadigd, verloop ook de pijnprikkel anders. Pijn wordt anders beleefd. Er zijn bijvoorbeeld patiënten die gewoon doorlopen met een gebroken heup. Daardoor is er veel onderrapportage: er is iets aan de hand, maar niemand die het merkt.’ Ook het omgekeerde komt voor: patiënten met dementie die veel pijn ervaren, terwijl de arts geen oorzaak kan aanwijzen. Soms uit pijn zich via probleemgedag. Margo: ‘Mensen hebben een kort lontje of worden agressief. Of ze trekken zich terug in een hoekje. Iedereen verwerkt pijn op een andere manier. Daarom is het zo belangrijk dat je goed kijkt. Je moet leren de signalen te herkennen.’

Een signaal

Er bestaan observatieschalen om bij mensen met dementie de mate van pijn te bepalen. De casemanager of wijkverpleegkundige kan deze observaties uitvoeren. Het kan gaan om chronische pijn en om acute pijn. Pijn kan ook leiden tot een delier: patiënten krijgen last van waanideeën. Soms is medicamenteuze pijnstilling nodig, maar niet altijd. Margo: ‘Ook een knellende schoen kan de oorzaak zijn van de pijn. Of onderprikkeling: dan zit de oplossing in afleiding. Bijvoorbeeld een wandeling in de buitenlucht.’ Margo benadrukt hoe belangrijk het is om pijn altijd serieus te nemen: ‘Pijn is nooit aanstellerij, maar altijd een signaal. Dus laat de thuiszorg, de huisarts of de specialist ouderengeneeskunde meezoeken naar de oorzaak én naar de oplossing. Pijnbestrijding is complex. Er is geen algemene regel voor.’

Kostbare tijd

Als Robert Richardson flink doorvraagt, komt zijn vrouw Louise wel over de brug met haar pijn. Een bezoek aan de arts leidt soms tot frustratie. Robert: ‘Ik vertelde over de toestand van mijn vrouw. De arts wendde zich tot haar en vroeg: “Heeft u pijn?” Zij antwoordde: “Nee”.’ De zorg voor zijn vrouw vindt hij zwaar. ‘Je moet continu alert zijn op subtiele signalen. Je bent nooit echt ontspannen.’ Uitjes maken ze niet meer; ze raakt ervan van streek. Liever wandelen ze door de tuin en genieten van de rust. Haar pijn blijft voor Robert een aandachtspunt. ‘Ik zeg soms tegen haar: ”Louise, tijd is kostbaar en onze goede dagen zijn schaars. Dus als je pijn hebt, geef het aan.” Dat wil nog wel eens helpen.’

Robert en Louise Richardson heten in werkelijkheid anders.

Meer informatie over pijn bij dementie

Wilt u meer weten over pijn en hoe u het herkent? Kijk op dementie.nl