Vanwaar die boosheid?

Boosheid en onredelijkheid komen vaak voor bij mensen met dementie. De aanleiding is lang niet altijd duidelijk. Toch bestaat er voor schijnbaar onverklaarbare woedeaanvallen meestal een goede verklaring.

Iemand met dementie kan zonder enige reden in woede ontsteken of volstrekt onredelijk reageren. Voor mantelzorgers is het enerzijds moeilijk om te begrijpen waarom de ander zo reageert, en anderzijds om met die kwaadheid om te gaan.

Onvervulde behoefte
Nikki de Rooij is psycholoog bij De Zorgcirkel in Purmerend. Zij onderzoekt onbegrepen gedrag van bewoners met dementie om hun welzijn te verbeteren. 'Tachtig procent van onze bewoners is ooit boos of onredelijk.' Veel boosheid hangt volgens haar samen met een onvervulde behoefte. Zoals zich comfortabel voelen, het gevoel erbij te horen of de nabijheid van een partner. Boosheid kan ook ontstaan door lichamelijk ongemak, bijvoorbeeld doordat sokken niet goed zitten of door een schommelende suikerspiegel.

Ondankbaarheid
Voor een mantelzorger is het soms lastig de oorzaak van de boosheid te achterhalen, omdat die niet altijd direct zichtbaar is. De Rooij denkt aan een lieve dame, die haar leven lang voor iedereen in haar omgeving zorgde. Na enige tijd reageerde ze vaak woedend, tot grote verbazing van haar dochter. Al snel bleek dat de vrouw kwaad werd omdat zij anderen wilde helpen maar die hulp voortdurend werd afgewezen. Anderen vonden haar hulp irritant of bemoeizuchtig. Dat kwetste haar zodanig dat ze vlak daarna ontplofte.

Kopje thee?
De psychologe ontdekte dat die boosheid eenvoudig was te voorkomen door bevestiging van haar goede gedrag en wat afleiding. 'Meteen na een afwijzing, bedankte ik haar en zei: “Jeetje, dat is ook niet aardig, u wilde alleen helpen. Wilt u een kopje thee?”. Dat was voldoende.'

Anderen raadplegen
Het kan helpen om als belangrijkste mantelzorger aan een andere betrokkene te vragen wat er aan de hand zou kunnen zijn. Bijvoorbeeld een familielid, kind of casemanager. Iemand die iets verder weg staat, vallen wellicht dingen op die je zelf niet zo makkelijk ziet. Als het echter volstrekt onduidelijk blijft waarom een naaste met dementie zomaar in woede ontsteekt, is het volgens De Rooij zinvol terug te gaan naar de situatie vlak voordat iemand boos werd. Wat gebeurde er toen precies? Wat werd gezegd en op welke toon? En kan het een volgende keer anders?

Verplicht thuisblijven met Corona
Nu iedereen binnen moet blijven vanwege het Coronavirus, wordt het samenleven met iemand met dementie er niet makkelijker op. De dagelijkse structuur verdwijnt. Dagbestedingen zijn gesloten en een mantelzorger heeft daardoor veel minder momenten voor zichzelf. Ook het gemis van contacten met vrienden en familie maakt de situatie zwaarder, creëert spanningen en daardoor meer ruzies. De Rooij adviseert mantelzorgers bij een conflict niet in discussie te gaan, niet terecht te wijzen of te corrigeren. Dat versterkt alleen maar de boosheid. Een rustige houding en stem werken kalmerend. 'Is iemand van slag vanwege de verandering van het dagelijkse ritme, leg geduldig uit wat er zich momenteel in de wereld afspeelt. Hoe concreter de uitleg, hoe beter.'

Afstand nemen
Het is voor een mantelzorger niet altijd eenvoudig met woedeaanvallen om te gaan. Iemand die het dichtste bij staat, is namelijk het meest toegankelijk om op af te reageren. Het kan daarom volgens psycholoog De Rooij af en toe goed zijn als een mantelzorger bij een ruzie even letterlijk afstand neemt en naar een andere kamer gaat. 'Dat geeft beiden de gelegenheid te kalmeren. Later kun je checken of alles nog in orde is met de ander.'

Veiligheid mantelzorger
Wat de oorzaak ook moge zijn: als de woede-uitbarstingen zo heftig worden dat de veiligheid van de mantelzorger in het gedrang komt, is het zaak direct hulp in te schakelen. De Rooij: 'Een casemanager of huisarts beoordeelt de ernst van de situatie en denkt op afstand mee. Ondanks de druk op zorgmedewerkers vanwege het Coronavirus zijn de casemanager en de huisarts nog steeds bereikbaar, zeker bij crisissituaties.'

< Terug naar home

Deel deze pagina