Print deze pagina

Nieuwe richtlijn over euthanasie bij dementie

Wilsbekwame mensen kunnen een euthanasieverzoek doen bij ondraaglijk en uitzichtloos lijden. Sinds 1 december 2021 is euthanasie ook mogelijk bij mensen met vergevorderde dementie die dit verzoek in het verleden hebben vastgelegd.

In de wet staat dat een arts op verzoek euthanasie mag toepassen als de patiënt aannemelijk kan maken dat hij of zij ondraaglijk en uitzichtloos lijdt. Tot nu toe ging de artsenfederatie ervan uit dat patiënten dan wel wilsbekwaam moesten zijn; zij moesten met het volle verstand in woord en gebaar kunnen aangeven dat ze dood wilden. Zo stond het in de richtlijnen van de artsenfederatie KNMG (Koninklijke Nederlandse Maatschappij voor Geneeskunde).

Hoge Raad

In 2016 verleende specialist ouderengeneeskunde Marinou Arends euthanasie aan een vrouw met vergevorderde dementie. Zij had haar euthanasieverzoek in het verleden al in een wilsverklaring vastgelegd, en leed volgens artsen, zorgverleners en familie zichtbaar onder haar situatie. Toch kreeg Arends kritiek van veel collega-artsen. Er werd een aanklacht tegen haar ingediend. Onlangs ontsloeg de Hoge Raad haar van rechtsvervolging.

Aangepaste richtlijn

‘Een mijlpaal’, zegt Joke Kranenburg, consulent bij de NVVE (Nederlandse Vereniging voor Vrijwillig Levenseinde). ‘In reactie op het oordeel van de Hoge Raad heeft artsenfederatie KNMG de richtlijnen aangepast. Mensen met vergevorderde dementie kunnen sinds 1 december 2021 euthanasie krijgen, mits zij hun verzoek glashelder hebben vastgelegd in een wilsverklaring.’

Glashelder

Zo’n wilsverklaring kan iedereen zelf opstellen, desnoods op een stukje oud papier. Maar Joke Kranenburg waarschuwt voor onduidelijkheid. Kranenburg: ‘Een arts zal zo’n verzoek nooit inwilligen als niet glashelder is verwoord wat iemand wil. Ook moet duidelijk zijn welke factoren het lijden voor déze persoon ondraaglijk en uitzichtloos maken. Een wilsverklaring is heel persoonlijk.’ Zij adviseert een deskundige erbij te betrekken. Bijvoorbeeld een consulent van de NVVE.

Maak wensen kenbaar

Ook adviseert zij iedereen om vroeg de wensen aan dierbaren kenbaar te maken en vast te leggen. ‘Ga in gesprek met elkaar en zorg dat je van elkaar weet wat je wilt.’ Het is eveneens belangrijk het euthanasieverzoek regelmatig te bespreken met de huisarts. Joke: ‘Als later blijkt dat je dementie krijgt en lijdt, weet de huisarts dan wat je wensen zijn.’

Hulp van NVVE

Bij mensen met beginnende dementie komt de NVVE op verzoek op huisbezoek. Joke: ‘Wij betrekken altijd liefst ook de kinderen bij dat gesprek. Vaak leunen zij aanvankelijk nogal sceptisch achterover. Ze willen niet denken aan de dag dat ze hun ouders moeten missen. Maar gaandeweg zie je hun houding veranderen. Ze begrijpen dat hun ouders later niet willen lijden.’

Blij en tevreden

Joke Kranenburg ziet ook mensen met een wilsverklaring die – als ze eenmaal dementie hebben – helemaal niet lijden. Joke: ‘Een wilsverklaring maak je altijd op basis van de kennis van nu. Je dénkt dat je ongelukkig bent als je dement en afhankelijk wordt. Maar misschien ontpop je je als een heel blijmoedig en tevreden mens. Dat kan natuurlijk ook! In dat geval is euthanasie natuurlijk niet meer aan de orde.’

Meer informatie

Uitleg Alzheimer Nederland over de aangepaste richtlijn

Aangeklaagd voor Euthanasie: boek van specialist ouderengeneeskunde Marinou Arends over haar ervaringen