Print deze pagina
Euthanasiewens bij dementie verdwijnt vaak
De meeste mensen accepteren uiteindelijk dat ze dementie hebben. Slechts een zeer kleine groep kiest voor euthanasie. Frank Haasdijk is huisarts op Texel en tevens consultatiearts bij euthanasie. 'De wil om te leven is heel groot.'
Het vooruitzicht op dementie is voor sommige mensen zo beangstigend, dat ze op voorhand – nog voordat er überhaupt sprake is van de ziekte – met de huisarts de optie bespreken voor euthanasie. Maar als ze jaren later ook werkelijk de diagnose krijgen, komen ze niet meer terug op die wens, al is de schok nog zo groot. 'Dat is heel opvallend', zegt huisarts Frank Haasdijk, tevens scen-arts (Steun en Consultatie bij Euthanasie in Nederland) voor mensen die kiezen voor euthanasie. 'Mensen verleggen hun grenzen als het eenmaal zover is. Ze zijn weliswaar vergeetachtig, maar hebben geen pijn en eten met smaak. Ook als ze worden opgenomen in het verpleeghuis zie je de veerkracht. Ze zijn vergeten dat ze in het verleden de wens voor euthanasie te kennen hebben gegeven. Ze denken niet meer aan de dood.'
Stapeling van ouderdomsziekten
Het wordt een ander verhaal als mensen behalve beginnende dementie meer ouderdomsziekten hebben. Bijvoorbeeld kanker, ernstig nierfalen of hersenletsel. Als ze ernstig slechtziend en hardhorend zijn geworden, of bedlegerig en afhankelijk van zorg bij alledaagse handelingen. 'In dat geval zie je veel vaker dat mensen vragen om euthanasie,' zegt Haasdijk.
Wens op tijd uiten
De SCEN-arts benadrukt dat mensen hun wens op tijd te kennen moeten geven. 'Dat moeten ze doen als ze zich nog goed kunnen uitdrukken, als hun denkvermogen nog niet ernstig is aangetast. Want een arts zal niet ingaan op een verzoek van iemand die wilsonbekwaam is. Tenzij deze het verlangen naar de dood blijft uitspreken en zichtbaar ernstig lijdt.' Bij een patiënt die om euthanasie vraagt, is ook altijd een scen-arts betrokken. Haasdijk: 'De scen-arts controleert of de huisarts de zorgvuldigheidscriteria in acht genomen heeft. Of er werkelijk sprake is van ondraaglijk lijden.'
Initiatief bij patiënt
Het initiatief voor een gesprek over euthanasie ligt altijd bij de patiënt. Haasdijk: 'Een arts zal nooit vragen: "Toen u nog gezond was, hebt u gezegd dat u bij dementie voor euthanasie zou kiezen. Wilt u dat nog steeds?" Want zo'n vraag kan sturend zijn. Wij wachten altijd tot de patiënt het thema zélf aansnijdt.' In 2016 kozen zo'n 6000 Nederlanders voor euthanasie. Van hen waren 169 patiënten die dementie hadden, zonder andere fysieke klachten.
Doorverwijzen
Artsen zijn niet verplicht een verzoek tot euthanasie in te willigen. 'Sommige huisartsen hebben er moeite mee om euthanasie uit te voeren bij iemand die lichamelijk fit is', zegt Haasdijk. Ook religieuze of andere principiële bezwaren kunnen voor een arts in de weg staan. In dat geval moet hij of zij de patiënt met een doodswens doorverwijzen naar een andere huisarts, of naar de Levenseindekliniek. Haasdijk: 'Dat is in Nederland goed geregeld. In andere landen versterven mensen veel vaker. Ze stoppen met eten en drinken. Zij lijden langer.'
Innerlijke rust
Haasdijk heeft zelf nooit te maken gehad met een patiënt die uitsluitend vanwege dementie verlangde naar levensbeëindiging. Noch als huisarts, noch als scen-arts. Altijd was er ook sprake van veel ander lijden. Hij benadrukt nogmaals hoe belangrijk het is om bij beginnende dementie de wens snel kenbaar te maken. 'Om kwart voor twaalf', zegt hij. 'Niet om één minuut voor twaalf.' Tevens benadrukt hij de veerkracht van mensen. 'Ook mensen met dementie genieten van het leven.' De keren dat hij als huisarts euthanasie heeft uitgevoerd, heeft hij nooit getwijfeld of hij er goed aan deed. Haasdijk: 'Als patiënten zo'n besluit nemen, groeien ze toe naar het moment. Ze zijn er klaar voor en drinken met veel innerlijke rust hun slaapdrankje. Er was eens een meneer die na de laatste slok zei: "Dank je wel." Dat was een ontroerend moment.'
Meer over dementie en euthanasie
- Euthanasie en dementie: een lastige combinatie (eerder artikel Familias)
- Is euthanasie een optie voor mensen met dementie? (uitzending Een Vandaag)
- Annie Zwijnenberg en Margriet Hermans besluiten vanwege dementie uit het leven te stappen (NPO-documentaire)
- Kruispunt volgt Harry van Oorschot en Bertie Baets, twee mensen met dementie. De één kiest voor de dood, de ander bewust voor het leven (documentaire)